GAGNENİN 9 ADIMLI KURAMI

GAGNENİN 9 ADIMLI KURAMI


   Robert Gagne en çok kendisine ait olan öğretimin dokuz durumu ile tanınır. 1916 yılında doğdu. 1940 da Brows Üniversitesi Psikoloji bölümünden Profesör Dr. Ünvanını aldıktan sonra Persilvanya Devlet Üniversitesinin Connecticut kız kolejinde öğretim görevlisi olarak çalıştı.
  Gagne 1960’lı yıllarda yeni davranışçı akımın temsilcilerinden biri olarak kabul edilmekle birlikte, sonraki yıllarda bilgiyi işleme kuramcılarının öncülerinden biri olmuş, davranışçı yaklaşımın ilkeleri ile bilgi işlem süreci yaklaşımının ilkelerini birleştirmiştir. Gagne öğrenmeyi hem ürün hem de süreç olarak ele almıştır. Gagne’ye göre öğrenme, gözlenebilir davranışlardan dolaylı olarak anlaşılır ve öğrenme beyinde gerçekleşir
Gagne’nin Öğretim Modeli


 Modele göre öğretimin düzenlenmesinde sırasıyla şu adımlar atılmalıdır: 


1-     Dikkati çekme
2-     Öğrenciyi dersin hedeflerinden haberdar etme
3-     Ön bilgilerin hatırlatılması
4-     Uyarıcı materyalin sunulması
5-     Öğrenciye yol gösterme(rehberlik etme)
6-     Davranışı ortaya çıkarma
7-     Dönüt-Düzeltme verme
8-     Değerlendirme
9-     Öğrenilenlerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması


1.Dikkati çekme


   Öğrenmenin en iyi şekilde gerçekleşmesi için öğrencinin dikkatini çekecek materyaller tasarlanmalıdır. Öğretmen bu hedef doğrultusunda görsel(resim, film vb) ve sözel(fıkra vb) unsurlardan yararlanabilir. İnsanların çoğu biranda tek bir konuya odaklanabilmektedir. Bundan dolayı öğrencinin tüm dikkati öğretilecek konu üzerine yoğunlaştırılmalıdır. Bunuda öğrencinin dikkatini çekecek yeni materyaller kullanarak yapabilir. Öğrenciler hakkında bilgiler edinip onların dikkatinin dağılmaması için onların ilgisini çekecek sorular yöneltilmeli ve onlarında konuya ortak edip soru ve görüşlerini dile getirmesi sağlanmalıdır.  Böylece öğrenme en iyi şekilde gerçekleşecektir.


2.öğrenciyi dersin hedeflerinden haberdar etme


   Öğretmenin öğretime başlamadan önce öğrencilere dersin içeriği hakkında genel bir bilgi verilmelidir. Böylece öğrenci ne öğrenmesi gerektiği hakkında güdülenmiş olur ve konu dışına çıkmaktan kurtulur.  Derste neyin öğrenilmesi gerektiği hakkında az çok bilgi edinmiş olur ve ona göre kendini odaklar. Böylece dersi kavram çatışmasına düşmeden daha kısa zamanda öğrenir. Hedefin önceden duyulması, yönetim mekanizmasını harekete geçirir ve beklentilerin oluşmasına yardımcı olur.  Öğrencinin derste ulaşacağı hedefleri bilmesi bu hedeflere ulaşmak için hangi yöntem ve teknikleri uygulayacağını kafasında tasarlar.


3. Ön bilgilerin hatırlatılması


   Öğretilen konuların kısa süreli bellekteki bilgilerin uzun süreli belleğe anlamlı bir şekilde kodlanabilmesi için önbilgilerle anlamlandırılması gerekir. Bunun için öğrenciye bilgi verilmeden önce ön bilgilerin ortaya çıkarılması sağlanmalıdır. Böylece öğrenci daha kolay neden sonuç ilişkisi kurabilir. Öğretmen, öğrencilerin daha önce kazanmış oldukları bilgileri  soru sorarak, açıklama yaptırarak, tartışarak ortaya çıkarabilir. Bu yöntemle öğrenme daha hızlı ve kolay gerçekleşir.


4. Uyarıcı materyalin sunulması


   Dersin içeriğini sunarken daha etkili ve daha verimli bir öğretim sağlamak için stratejilerin kullanılması gerekir. Öğrenciyi hedefe ulaştıracak materyaller doğru seçilmelidir. Bu materyaller öğrenmeyi kolaylaştıracak cinste olmalıdır.
Öğrenci böylelikle sunulan önbilgilerle karşılaştırır, anlamlandırır ve uzun süreli belleğe kodlamaya çalışır. Materyalin düzenlenmesinde öğrenci grubunun gelişim özellikleri ve sınıf düzeyleri çok etkili bir rol oynar. “sınıf düzeyi” denilen kavram uyarıcı durumlarının düzenlenmesinde dikkate alınması gereken ölçütlerden biridir.


5. Öğrenciye yol gösterme(rehberlik etme)


   Öğrenciye yol gösterme öğrenme açısından oldukça önemlidir. Öğrenme ortamında öğrencilerin yanlış davranışlar kazanmaması ve başarılı olmalarının sağlanması için onlara rehberlik edilmesi gerekir.
Bunun için öğrenciye neyi nerede ne zaman ne şekilde yapılacağı nasıl kodlama yapılması gerektiği yeni bilgilerin hangi ön öğrenmelere birleştirileceği konularında ipuçları verilmelidir. 
En iyi yol gösterme stratejisi, her adımda biraz yardım vererek ilerlemedir. Bu suretle, her öğrenci ihtiyacı kadar destek alma imkanına sahip olur. Hızlı öğrenene bir tek, yavaş öğrenene ise birkaç örnek yeterli olabilir. Öğrenciye ipuçları verilerek öğrencinin bilgiyi kendisinin bulması sağlanmalıdır. Böylece öğrenme kalıcı olacaktır.


6. Davranışı ortaya çıkarma


   Öğrenciye yeni davranışlar öğretildikten sonra bu davranışın ne derece kazandıklarının yoklanması gerekmektedir. Öğrenciye yazılı sözlü sorular sorarak davranışı test edilmelidir. Konuyu kavradığı hissedilen öğrenciye yap, çiz, söyle gibi ifadelerle öğrendiği davranışa dönüştürülmesi istenir. Böylece öğrencinin kendisini de görmesi sağlanmış olur.Öğrencilerde kazandırılmak istenen davranış gözlenmese öğretim ortamı zenginleştirilmeli öğrenciye yeni ipuçları verilmelidir.


7. Dönüt-Düzeltme verme


   Bu aşamada öğrencinin kazanması gereken davranış ne ise onu yapması beklenir. Öğrenci gösterdiği davranışın doğruluğu hakkında bilgi almak ister. Öğrenci gösterdiği davranışın doğru olduğunu öğrenirse davranışı pekiştirir ve öğrenmeye karşı güdüsü artar. Davranışın yanlış olduğunu öğrenirse hatasını düzeltir ve o davranışı bir daha tekrarlamamaya özen gösterir.  Öğrencinin kazanması gereken davranış ne ise onu yapması beklenir.
Örneğin " 250 kg. kivi 500 TL. ise bir kg. kivi ne kadardır ?” diye bir soru sorulduğunda; verilecek cevapla hem kesirlerle ilgili bilgi (davranışlar) hem de kilogramın alt birimleri ile ilgili bilgi ortaya çıkarılmış olur. Geribildirim verilmesinde standart yoktur. Geribildirim baş sallama, mimik hareketleri, gülümseme, kabul anlamında söz söyleme gibi değişik şekillerde verilebilir.


8. Değerlendirme


   Öğrenmenin sonunda her bir öğrencinin istendik davranışı ne derecede kazandığının belirlenmesi gerekir. Öğretimsel olayların verimliliğini değerlendirmek için beklenen hedeflerin gerçekleşip gerçekleşmediği sınanmalıdır.
Yapılan değerlendirmeler sonucunda öğrenmenin ne derece gerçekleştiği gözlenir ve öğrenciler sonuçlar hakkında bilgi verilerek gerekirse tamamlama eğitimi yapılır. Değerlendirme öğrencile­rin düşünme, anlama, sorgulama, ilişki kurma, analiz-sentez yapma be­cerilerini geliştirme düzeyini ölçmek için yapılmaktadır. Değerlendirme sonunda öğrenciler arasında karşılaştırma yapılmamalıdır.


9. Öğrenilenlerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması


   Bir konuda uzmanlığı geliştirmek için yeni bilgilerin başka alanlara da uygulanması gerekir. Öğrenmenin ilk oluşumundan hemen sonra, öğrenciye öğrenmeyi güçleştirici nitelikte  alıştırma, örneklendirme, proje vb. ödevler verilmelidir. Öğrenilen davranışların aralıklı olarak tekrar edilmesi kalıcılığı büyük oranda etkiler. Öğrenilenlerin başka alanlara geçişini sağlamak için öğrenilenlerin yeni durumlarda kullanılması, öğrencilerin problemlerle karşı karşıya bırakılması yararlı olur.


SONUÇ
   
Gagne’ye göre öğretim basitten karmaşığa doğru aşamalı bir sırada yapılmalıdır. Burada önemli olan öğretim sonunda ulaşılması gereken hedefi belirlemek ve öğretim etkinliklerini ona göre düzenlemektir. Bu görüşe göre en sonunda ulaşılması istenen amacı en başa ve ona ulaşmak için diğer alt amaçları hiyerarşik bir şekilde basitten karmaşığa doğru sıralamak en önemli noktadır. 
Gagne’ye göre okul öğrenmelerinde en çok kullanılan öğrenme türleri ayırt ederek 
öğrenme, kavram öğrenme, kural öğrenme ve problem çözmedir. Öğretmenler ders içi etkinliklerini planlarken önce konu ile ilgili temel amacı belirlemeli, konuyu alt amaçlara ayırmalı ve öğrencilerin bu sekizli hiyerarşideki yerini belirleyerek öğretimi buna göre planlamalıdır.
Gagne’ye göre öğretimin amacı, öğrencilerin problem çözme becerilerinin üst seviyeye çıkartılmasıdır.
Gagne’ye göre öğrenme, dışsal uyaranların bilişsel süreçlerle yapılandırılmasına bağlı bir işlemdir.
Öğrenme, öğretim materyali, pekiştirme, tekrar gibi iç faktörlerin etkileşimine bağlıdır. Ancak bilişsel stratejiler içinde bireyin duygusal özelliklerini tanımlayan ilgi, beklenti, tutum ve değerlerde önemli bir etkendir.
Bundan dolayı Gagne’nin yaklaşımı bilişsel öğrenme kuramlarının kendine özgü bir değerlendirmesi olarak ele alınabilir.


GAGNENİN 9 ADIMLI KURAMI İLE İLGİLİ SORULAR


1.Gagne'nin dokuz adımlı öğretim kuramını eğitim açısından değerlendiriniz?


2.Öğrenilenlerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması adına neler yapılabilir?


3.Eğer öğrenme kuramı basitten karmaşığa doğru  olmasaydı eğitimde ne gibi zorluklar ortaya 
çıkar?


4.Gagnenin öğrenme kuramındaki maddelerden birisi çıkartılırsa eğitimde aksaklıklar olurmu?
Olursa ne gibi aksaklıklar olur?


5.Gagnenin öğrenciye yol gösterme(rehberlik etme) adımı öğrenme açısından niçin önemlidir?


TEST SORULARI


1)Aşağıdakilerden hangisi  Gagnenin 9 adımlı kuramından biri değildir?
A. Dikkati çekme
B. Uyarıcı materyalin sunulması
C. Dönüt-Düzeltme verme
D.Öğrenciyi kendi haline bırakmak
E. Değerlendirme


2) Gagne’ye göre aşağıdakilerden hangisi  öğrenmede yer alan özelliklerden biri değildir?
A. Öğrenme sonucunda davranış değişikliği olması
B. Öğrenmenin bireylerin yeterliklerini değiştirmesi
C. Öğrenmenin doğal olarak gerçekleşmesi
D. Öğrenmenin belli koşullara bağlı olması
E. Öğrenmenin soyut olması


3)Gagneye göre öğrenme nasıl olmalıdır?
A.Doğrudan kesin bilgi verilmelidir
B.Dikkat çekici olmamalıdır
C.Değerlendirme yapılmamalıdır
D.Basitten karmaşığa doğru olmalıdır
E.Okul dışında olmalıdır
                                                                                                                                                 
4) 250 kg. kivi 500 TL. ise bir kg. kivi ne kadardır.  Diye bir soru sorulduğunda; verilecek cevapla hem kesirlerle ilgili bilgi (davranışlar) hem de kilogramın alt birimleri ile ilgili bilgi ortaya çıkarılmış olur.
Yukarıdaki metin gagnenin hangi kuramıyla ilgilidir?
A. Dikkati çekme
B. Uyarıcı materyalin sunulması
C. Öğrenciye yol gösterme(rehberlik etme)
D. Değerlendirme
E. Dönüt-Düzeltme verme


5)  1.Uyarıcı materyalin sunulması
     2 . Dikkati çekme
     3 : Değerlendirme
     4. Öğrenilenlerin kalıcılığının ve transferinin sağlanması
    Yukarıdaki maddeleri Gagnenin öğretim sırasına göre sıralayınız?


    A. 1-2-3-4
    B. 2-1-3-4
    C. 4-1-3-2
    D. 2-1-4-3
    E.1-4-2-3




KAYNAKÇA


Bacanlı, H. (1998). Eğitim Psikolojisi, İstanbul: Kurtiş Matbaacılık.
Demirel, Ö. (2002). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem   Yayıncılık.
Erden, M., Akman, Y. (1997). Eğitim Psikolojisi, 4.baskı, Ankara: Arkadaş Yayıncılık.
Fidan, N. (1986). Okulda Öğrenme ve Öğretme, Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
Senemoğlu, N.(2003). Gelişim Öğrenme ve Öğretim, Ankara: Gazi Kitabevi.
Sönmez, V. ( 2001). Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı, Geliştirilmiş 9. baskı, Ankara: Anı Yayıncılık.


VİDEO

HAZIRLAYAN


ENEZ KOÇ - METE GÖKPINAR